W marcu br. zbiory Stacji Muzeum wzbogaciły się o niezwykle interesujący eksponat – sztandar kolejowy z Bojanowa Starego (woj. wielkopolskie), ufundowany w 1924 r. przez miejscowe Towarzystwo Kolejarzy – prawdopodobnie w pierwszą rocznicę powstania.

Wśród bogactwa motywów ikonograficznych uwagę zwraca m.in. haftowany srebrną nicią orzeł w otwartej koronie, w typie orła piastowskiego. Wydaje się, że fundatorzy sztandaru a zarazem autorzy programu ideowego inspirowali się sztandarami polskich oddziałów wojskowych czasu Wielkiej Wojny czy też wcześniejszych – sięgających średniowiecza. To dowód na to, że w okresie powstawania obiektu wciąż poszukiwano najbardziej rodzimej formy tego symbolu narodowego.

Nasz wzrok przykuwa również sylwetka św. Barbary – patronki ludzi ciężkiej pracy i chroniącej od nieszczęśliwych wypadków. W kolekcji Stacji Muzeum ta święta pojawia się tylko raz – na sztandarze Związku Zawodowego Zwrotniczych Kolejowych Okręg Toruń z 1939 r. (MUZ V 21).

Sama stacja Bojanowo Stare położona w Wielkopolsce powstała w 1856 r., a od 1900 r. do torów normalnych dołączyły tory kolejki wąskotorowej. W czasach zaborów obie stacje funkcjonowały pod nazwą Alt Boyen. Po odzyskaniu Niepodległości przyjęto nazwę Stare Bojanowo, a w latach dwudziestych zmieniono ją na Bojanowo Stare. Możemy założyć, iż pod naszym sztandarem zrzeszali się wszyscy bojanowscy kolejarze.

Jednakże nie tylko walory ikonograficzne i artystyczne obiektu zadecydowały o decyzji Dyrekcji Stacji Muzeum o jego zakupie.

Okazuje się, że od co najmniej początku lat dwudziestych XXI w. oferta sprzedaży sztandaru pojawiała się na niemieckim portalu internetowym znanym miłośnikom historii, antyków i staroci. Oferentem był działający na terenie Brandenburgii antykwariat. Warto nadmienić, że w opisie obiektu podano informację, że sztandar został znaleziony na strychu. To dlatego przypuszczamy, że został on zagrabiony przez okupantów niemieckich podczas II wojny światowej.

Stan zachowania sztandaru świadczy o przechowywaniu w niesprzyjających warunkach dla tego typu przedmiotów. Na płacie widać przebarwienia powstałe w wyniku działania promieni słonecznych, a nawet uszkodzenia przez gryzonie. W kilku miejscach dostrzegalne są pęknięcia tkaniny – efekt wysłużenia bądź uszkodzeń mechanicznych. Pomimo to stan artefaktu można ocenić jako dobry.

Włączenie sztandaru bojanowskiego do zbiorów Stacji Muzeum ma wymiar symboliczny. Duża część naszych przedwojennych zbiorów została w 1939 r. wywieziona do Rzeszy (zabytki te nigdy stamtąd nie wróciły – wciąż znajdują się w niemieckich muzeach kolejnictwa). Począwszy od 1972 r. mozolnie odtwarzamy kolekcję muzealną, w tym zbiór sztandarów kolejowych.

Dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do pozyskania tego cennego muzealium, w szczególności panom Andrzejowi Ziółkowskiemu i Michałowi Chromińskiemu.

Oprac. Dominika Leszczyńska, Michał Fludziński

Fot. Michał Fludziński